HMOOB LUB KEEB NTSEEG NYOB LOS TSUAS TEB 2

Thaum ntawd mas kuv tsis tau txiav tias kuv yuav qhia Ntuj kev cai nyob hauv Nplog los hauv Hmoob.

Lub 12 hlis xyoo 1949, kuv thiaj li tuaj rau Moos Loob. Tuaj nyob hauv Txiv Plig Xis Yoos (Syon) thiab ib tug Txiv Plig Laus Xias (Rousiers) tsev. Txiv Plig Xis Yoos mas nws tsis tshua nyob hauv tsev, nws mus ncig xyuas cov tub rog nyob ib ncig sab Moos Loob rau yav qaum teb ntawm Suav ciam teb lawm. Hos Txiv Plig Laus Xias mas nws nyob hauv tsev xwb.
Thaum Tswv Qhia xa kuv tuaj nyob Moos Loob, mas nws tsis tau hais rau kuv tias, kom kuv mus qhia Ntuj kev cai rau Nplog los rau Hmoob. Cia kuv mus nyob ntawm siab. Thaum ntawd mas kuv kuj paub lus Nplog hauj sim thiab, kuv tab tom muaj 28 xyoo.
Kuv xub mus xyuas cov zej zos nyob ib ncig ntawm Moos Loob. Kuv caij tsheb kauj vab (Bicycle) mus xyuas, kuv mus li no 4-5 zaug. Thaum ntawd mas kuv tsis tau txiav tias kuv yuav qhia Ntuj kev cai nyob hauv Nplog los hauv Hmoob. Thaum ntawd kuv twb nyob Moos Loob ib hlis lawm.
Txog xyoo 1950, kuv xav tias kuv yuav caij tsheb kauj vab taug txoj kev Moos Loob mus rau Vees Cas, vim kuv pom tej zej zos nyob ntawm txoj kev. Thaum ntawd mas tsis tshua muaj tsheb mus ntau, vim cov choj puas lawm ntau tus, txoj kev kuj phem heev.
Lub caij ntawd, Txiv Plig Laus Xias nyob Moos Loob, nws hais rau kuv tias nyob ntawm txoj kev loj no mas muaj tej lub zos Hmoob. Tab sis thaum ntawd mas kuv tsis tau paub Hmoob zoo li, kuv tsis tau pom ib tug Hmoob li, thiab kuv tsis tau txiav tias kuv yuav tuaj tshaj Ntuj Lus nyob hauv Hmoob. Kuv thiaj li txiav siab tias “Kuv yuav kom Thaw (Thoeun), ua kuv luag mus xyuas cov zos nyob ib ncig ntawm txoj kev.”
Lub 1 hlis xyoo 1950, kuv txiav siab tias ntshai yuav caij tsheb kauj vab nrog ib tug hluas Nplog hu ua Thaw, wb mus xyuas tej zej zos uas nyob ncig txoj kev no. Thaw nws nyob Paj Xaas, nws txiav siab tias nws tsis xav kawm ntawv, mas nws thiaj ua kuv luag nrog kuv tuaj txog Moos Loob.
Nws thiaj nrog kuv ua kuv luag, wb thiaj caij tsheb kauj vab thawj zaug taug txoj kev Moos Loob mus rau Vees Cas. Mus txog Xieng Goeune, yog ib lub zos Nplog, ces wb mus noj mov hauv tus tswv nroog lub tsev. Thaum ntawd kuv kuj tsis tshua paub kev cai pes tsawg. Tus tswj lub nroog nws kuj piav hais txog cov hau zos no rau kuv mloog thiab tseem tshuav ntau lub zos nyob taug txoj kev loj no. thaum noj su tas, thaw wb rov qab mus tsev nyob Moos Loob.

Tos ob peb hnub ntxiv, ces Thaw wb rov qab caij tsheb kauj vab npaj mus deb dua, yog taug txoj kev qub ntawd. Wb ob leeg caij tsheb kauj vab taug txoj kev Moos Loob rau Vees Cas. Thaum wb mus dhau lub zos Xieng Nqeum, mas yog ib txog kev nce toj heev. Thaum ntawd mas kuv tsis tau paub teb chaws kiag. Kuv tsis paub tias xyov puas muaj roob muaj hav. Yog zoo li yus yuam kev li ib tug neeg ruam me ntsis, vim tsis tau npaj dab tsi mus noj ntawm kev. Thaum hnub qaij, wb dhau lub zos ntawd mus mas wb thawb wb lub tsheb kauj vab nce toj mus ko taw 14 lav kev. Yog hla lub roob Phus Kas Xas (Phoukasak).
Los txog tav no mas kuv tsis tau mus tej txoj kev nce saum roob ib zaug. Vim nyob Fab Kis teb mas yog ib lub teb chaws tiaj tus, kuv tsis tau mus ib zaug tej txoj kev nce roob li no.
Txoj kev no mas zoo li nquag lem heev, ib pliag mas pom ib tug dej, nyob nram hav mas 30 fiab xwb twb pom ib tug dej lawm. Kuv xav tias yog ib tug dej tshiab, kuv xav tias ua cas yuav muaj dej ntau ua luaj.
Wb ob leeg mus zoo li no mas ntshai yog 30 teev tej, thaum nce toj mas wb ceeb laj thawb tsheb kauj vab, thaum nqes hav mas wb ob leeg caij tsheb kauj vab lom zem kawg thiab. Thaum 5 teev tej thiaj li txog ib tug dej, yog tus dej Nam Ming. Thaum ub mas muaj ib tug choj, tiam sis tus choj puas lawm. Kuv paub yog thaum cov Zis Pees tuaj, mas cov Fab Kis lawv muab rhuav kom cov Zis Pees txhob tau kev tuaj yooj yim. Yog ib tug choj zoo kawg siab siab.
Nyob ntawm tus dej no muaj 4-5 lub tsev Nplog. Thaum ntawd twb yuav tsaus ntuj, wb ob leeg thiaj so da dej thiab thov cov Nplog tsev pw. Thaum ntawd mas kuv tsis paub kev cai dab tsi li. Tsuas tab yog thov kom tau mov noj xwb, zoo li ib tug neeg nruam me ntsis.
Tag kis noj tshais tag, wb thiaj mus ntxiv. Wb thawb lub tsheb kauj vab nce toj mus li 4-5 teev, vim muaj ib lub roob siab. Lub roob no yog lub Roob Nyuj Qus (Phou Khao Khouay). 
Thaum yuav txog 12 teev, wb thiaj nce nto saum lub roob. Tav su ces txog saum roob lawm, ces ho pib caij lub tsheb kauj vab nqes hav li 10 fiab. Tshaib plab tsis tau noj sus thiab thaum ntawd wb taug txoj kev tsheb no tsis pom ib lub zos li. Tab sis mus ntxiv li 10 fiab, ces nyob nram qab ke thiaj pom muaj ib lub me nyuam tsev thiab muaj ib tug dej txhawv, thiab muaj ib co neeg ua luam npua, yog ib co Pub Thawj (Khmu). Lawv puav cov npua nyob ib ncig ntawd, lawv yuav tav cov npua mus kom txog rau Moos Loob.
Kuv nug lawv hais tias “Puas muaj dab tsi noj?”
Lawv teb kuv tias “Peb kuj tsis muaj dab tsi noj, tab sis muaj ib lub zos Hmoob muaj.”
Kuv nug ntxiv tias “Lub zos Hmoob nyob qhov twg?”
Lawv teb tias “Nyob saum lub ncov roob saud.”
Ces kuv txawm tig ntsia pom muaj ib txog kev me me mus xwb. Lawv thiaj muaj ib tug coj wb mus txog Hmoob cov tsev, taug txoj kev me me nce toj no mus txog saum roob, ces txawm pom ib lub zos Hmoob, ntshe yog muaj kwv yees li 40 yim. Yog thawj zaug uas kuv pom ib lub zos Hmoob. Lub caij ntawd ncaj rau lub 1 hlis ntuj xyoo 1950.
Tav su tsis muaj neeg nyob hauv zos, sawv daws mus ua teb tag lawm. Thaum ntawd mas kuv tsis paub Hmoob, tsis paub Hmoob tej kev ua noj ua haus, kev ua hauj lwm thiab kuj tsis pom ib tug neeg nyob hauv zos kiag li.
Tus Pub Thawj nws paub lub zos no zoo, nws mus hu ob peb lub tsev saib puas muaj neeg nyob. Nws huh u, ces thiaj muaj neeg teb. Tshuav ib tug pog laus zov tsev lawm xwb, yog cov Hmoob Thoj. Dua li ces cov neeg mus ua teb tag huv huv lawm. Peb hais rau tus pog laus no tias “Peb tshaib plab, xav thov mov noj.”
Nws thiaj npaj mov rau peb noj. Kuv nkag hauv lub tsev ntawd, tus hluas thiab tus Pub Thawj kuj mus hauv tsev thiab, tab sis kuv tsis nco qab tus tswv tsev lub npe lawm.
Tus poj niam Hmoob laus no, nws tsis paub lus Nplog, ces peb tsis sib tham pem. Peb zaum tos nws ua zaub, nws muab ib lub zaub qhwv los tsuav mos mos, nws muab kib tas, ces nws tso lub yias zaub rau hauv av, nws muab ib lub choo tso hauv av, yog muaj ib co mov nyob hauv lub choo ntawd thiab. Peb thiaj zaum saum cov rooj me me thiab qis qis noj mov. Nws kuj tso ib cov diav ntoo rau hauv lub choo no rau peb hais zaub mov noj.
Thaum peb noj mov, kuv kuj ntsia ib ncig lub nrog tsev, thiab thaum nws tab tom ua zaub ua mov, mas kuv kuj ntsia lub nrog tsev ntau qhov chaw. Vim kuv tsis tau pom dua ib zaug cov tsev zoo li no. Yog thawj zaug uas kuv pom ib lub tsev Hmoob, uas ua cas yuav dub ua luaj. Vim ntsu nkhawb tas huv si qhov txhia chaw.
Kuv xav tias ua cas Hmoob tsis txawj tu tsev kiag li. Kuv pom ib co zaub nees pov rau hauv av, pom ib lub nras nees, pom ib cov hlua tawv nyuj thiab muab pov rau hauv av tib si. Kuv kuj pom ob peb rab khaub rhuab pov nplawg ntia rau ub rau no. hos lub chaw kuv pw, mas kuv tsis pom. Kuv pom tej kem me me zoo li Hmoob tsis txawj tu tsev. Kuv xav xav hauv kuv nruab siab tias “Peb puas yuav txiav siab nrog Hmoob nyob?” Vim kuv tsis tau pom dua, ces kuv thiaj xav li ntawd nyob hauv nruab siab.
Thaum peb noj mov tas, mas rov qab nqes mus nram txoj kev loj. Kuv xav tias yog yuav kom ntsib Hmoob, mas yuav tsum tos kom txog tsaus ntuj. Nyob ntawm qab kev, muaj ib lub tsev me me. Tom qab no kuv mam paub tias yib lub tsev cia rau so nuam yaj, vim qhov chaw ntawd muaj ib lub hav tob tob thiab pom ib lub roob siab siab kawg. Tom qab no kuv mam li paub tias yog lub Roob Phuaj Khoos.
Kuv pw tos yuav tsaus ntuj, thaum lub hnub yuav poob qhov, mas kuv hnov ib cov suab sib tham nyob nram hav tuaj. Yog cov Hmoob lawv mus ua teb tas, ces lawv rov los tsev. Ib me ntsis, kuv pom lawv tshwm ntawm txoj kev me me los mus. Thawj tug kuv pom yog Tsav Ntxawg Thoj, tom qab no kuv mam paub nws lub npe xwb. Nws yog ib tug neeg hluas li kuv, uas muaj 30 xyoo tej.
Nws kwv ib rab phom Hmoob, zoo nkauj kawg. Rab phom no ua thi nyiaj, yog nyiaj dawb paug xwb. Nws kuj kwv ib rab taus. Pab txiv neej no muaj 7-8 leej, lawv sib tham ua si luag nrov nrov. Yog ib co muaj zog tas huv tib si. Ib co mas zoo nraug tiag tiag, zoo li pab neeg no ntxim kuv siab heev. Thaum lawv pom kuv, mas lawv luag ntxhi, ncaj qha tuaj tuav kuv tes. Lawv hais tias “Nyob zoo.” 
Kuv kuj teb hais tias “Nyob zoo”, txhua tus puav leej luag ntxhi zoo. Hmoob mas txawv Nplog ntau ne!
Lawv thiaj caw kom Thaw wb mus pw hauv lawv lub zos, nrog lawv pw ib hmos. Kuv hais tias “Tau, vim kuv xav nrog lawv tham.” 
Tsis tas li kuv tseem hais ntxiv tais “Wb muaj ob lub tsheb kauj vab thiab.”
Lawv tias “Tsis ntshai.” 
Lawv thiaj pab wb kwv wb ob lub tsheb kauj vab, wb thiaj nrog lawv taug lawv txoj kev me no mus rau hauv lub zos.
Lub caij ntawd mas kuv tseem hnav lub tsho dub ntev ntev li cov TXiv Plig thaud. Peb mus kev ua ke, lawv hais lus Nplog nug kuv tias “Kuv yog leej twg?”
Kuv teb tias “Kuv yog ib tug Khoos Phoj.”
Lawv tias “Koj yog ib tug Khoos Phoj, yog dab tsi peb tsis paub?”
Kuv rov qab hais ntxiv tias “Kuv yog ib tug qhia Yes Xus tej kev cai.”
Kuv hais lus Nplog rau lawv, lawv kuj tsis to taub. Vim cov Hmoob mas lawv tsis paub lus Nplog zoo. Lawv tsuas paub cov lus mus tom khw xwb, tej lus tob no lawv tsis paub li.
Kuv tau xav tias “Yuav hais li cas lawv thiaj paub, vim Txiv Plig lawv kuj tsis paub.” 
Kuv xav xav kuv hais ntxiv tias kuv yog tus qhia txoj kev cai sawv tus tsim lub ntuj lub teb, los lawv kuj tsis paub thiab.
Lawv tias “Tus tsim lub ntuj lub teb yog leej twg?” 
Lawv luag luag xwb, kuv kuj nrog lawv luag thiab.
Thaum peb mus txog saum roob hauv lub zos, mas ib tug Hmoob hu ua Txiaj Xyuam Yaj, nws hais rau kuv tias “Kuv yuav coj koj mus txog kuv txiv tsev. Kuv txiv hu ua Txawj Tswb Yaj, thiab ib me ntsis mas peb tuaj nrog koj tham.” 
Sawv daws thiaj sib ncaim.
Txiaj Xyuam xa Thaw wb mus txog nws txiv Txawj Tswb tsev. Nws txiv yog ib tug laus, nws tuav kuv tes thiab coj kuv mus so ntawm txaj qhuas, nws npaj ib daig pam liab zoo nkauj pua chaw rau kuv pw thiab kom wb tso lub nra rau saum txaj, kom kuv pw, kuv tsis paub kev cai Hmoob zoo li cas ces wb ob leeg cia li pw thiab.
Tsaus ntuj, kuv tos li ib teev. Txawj Tswb uas yog yim kuv mus so hauv nws tsev, nws tsis tham dab tsi li. Kuv xav tias ntshe nws tsis xav nrog kuv thiab tus hluas Nplog wb tham pem los ua cas.
Ib me ntsis ntxiv ntev li 30 fiab, nws thiaj los hu wb, ces kuv mam paub tias nws yeej xav nrog wb tham pem, tsis yog muab wb tso nyob twj ywm. Lub caij ua ntej ntawd, nws tab tom npaj hmo noj. Nws txais qhua, mas nws tsis xav tso rau poj niam me nyuam npaj. Nws txais qhua zoo kawg!
Kuv pom ib co txiv neej uas yog kuv ntsib lawv ntawm txoj kev, mas ib tug tuaj zuj zus. Tus Txiaj Xyuam uas yog tus xa kuv mus txog nws txiv tsev kuj tuaj thiab.
Hos kuj muaj cov Hmoob Thoj tuaj ob peb tug. Kuv tsis nco qab lawv npe lawm, hos kuj muaj ib co kwv tij xeem Xyooj tuaj thiab.
Kuv nco ntsoov, yog Paj Tuam Xyooj. Kuj tseem muaj Txawj Tswb ib tug tub ntxawg hu ua Ntxhuav Kob Yaj thiab ob peb tug ntxiv, lawv tag nrho muaj li 7-8 leej tuaj zaum nyob ncig ntawm lub rooj mov.
Txawj Tswb kuj cav ib co diav ntoo rau peb sawv daws tuav, thaum yuav noj mov, kuv pom Txawj Tswb nws muab nws rab diav mus do tas tib si nws lub lauj kaub zaub, thiab nws hais tias “Noj!”
Ces peb sawv daws thiaj li noj. Txawj Tswb muab tau ib tug ncej puab qaib sam loj kawg rau kuv noj. Pluas mov no kuv paub tias nws txhob txwm tua ib tug qaib sam tos txais wb ob tug uas yog qhua tuaj nyob hauv nws tsev.
Noj mov tas, ces peb kuj hais lus Nplog sib tham. Tab sis muaj ib lo lus uas nyuaj, vim cov Hmoob ntawd mas lawv hu kuv ua ‘Phauj Mej Thaj’, ces ua rau kuv tsis to taub lo lus no. kuv xav tias ‘Yog lawv hais txog kuv niam thiab kuv txiv.’
Mas ua rau kuv teb lawv cov lus tsis raug li. Thaum kuv nyob Paj Xaas, mas cov Nplog lawv tsuas hu kuv ua Khoos Phoj no xwb. Peb sib tham ntev loo thiab kuv teem Txawj Tswb tias “Kuv mus 15 hnub, kuv yuav rov qab tuaj xyuas lawv.”
Tag kis kaj ntug wb noj tshais tas, tus tub hluas Nplog wb thiaj li rov qab mus tsev rau Moos Loob.